Briçin kökeni olan “Whist” oyunun 16. yy.da İngiltere’de ortaya çıktığı bilinmektedir. Oyun, 300 yıl kadar oynanmış ve popülaritesini 20. yy başına kadar sürdürmüştür. Hatta 19. yy.ın ikinci yarısında Amerika’da Whist Ligi kurulmuştu. Takımlar bugünkü Briç takımları gibi 4 kişiden kuruluyordu ve maçlarda boardların ve takımların ilerlemesi yine bugünkü turnuvalardaki gibi idi.
Yine o dönemlerde, “Whist”in kuralları değiştirilerek türetilen bir oyun (bugünkü adı ile “Briç”) dünyanın değişik yerlerinde hızla yayılmaya başladı. İngiltere’de, Fransa’da, Hindistan’da, Amerika’da, Güney Doğu Avrupa’da, Kahire ve İstanbul’da, özellikle Askerler ve Aristokratlar arasında yaygın olarak oynanıyordu. Bir iddiaya göre, Kırım savaşı sırasında, Birleşik Krallık (İngiltere) ve Fransa Osmanlı’yı Ruslara karşı desteklemek için 100,000 asker göndermiş ve bunun 14.000 i İstanbul’a yerleşmiş. Bu askerler arasında briç benzeri bir oyun üretilmiş ve çok beğenilmiş. Ancak oyunu oynayabilmek için Birleşik Krallık Konsolosluğu ve lojmanları Beyoğlu tarafında olduğundan, oyuncular her gün eski İstanbul’un yerleştiği sur içinden Peraya Galata Köprüsünü geçerek uzun bir yolu gidip gelirlermiş. Bu yüzden, Oyuna İngilizce “Köprü” anlamına gelen “Bridge” adının verildiği iddia edilmiş. Daha sonraki yıllarda skorlama, kontr-sürkontr, zon vb kurallar standartlaştırılarak bugünkü Briç kurallarına varılmış.
Biraz da oyunun ana malzemesi olan iskambil kağıtlarının tarihine bakalım. 1370 yılında bugünkü Mısırda Memlüklüler tarafından bulunmuş ve 1377 yılında ilk kez Fransada görülmüş. Araştırmalara göre, iskambil kağıtlarındaki şekillerin kullanımı o dönem Fransa’sında ortaya çıkmış. O yıllarda Fransa’da halk 4 sınıfa ayrılmıştı;
KUPA (KÖR):
Asil sınıfı ve Kilise (Kalkan ve Kalp)
MAÇA (PİK):
Ordu sınıfı (Mızrak Ucu)
KARO:
Orta sınıf (Kiremit)
SİNEK (TREFL):
Köylü sınıfı (Üç Yapraklı Yonca)
Bazı oyunlarda, en değerli grubun Kupa ve en değersiz grubun Sinek olmasının nedeni budur. O dönemlerde İngiltere’de sınıfların hiyerarşisi bu şekilde idi ve İngiliz kökenli bir oyun olan Pokerde sıralama bu şekildedir. O dönemde Fransa’da da halk sınıfları aynı sırada idi.
Briç oyununu sahiplenen Fransızlardır ve Fransız ihtilali ile birlikte kağıtların sırası değişmiştir. Askerler, kraliyeti alaşağı ettiklerinden Maça en değerli renk olmuştur. Bize de Briç terimleri Fransızcadan transfer edilmiştir.
♠ Piques: Pik
♥ Cœurs: Kör
♦ Carreaux: Karo
♣ Trèfles: Trefl
As: As
Roi: Rua
Dame: Dam
Valet: Vale
briscambille (anlamı 2-5 oyuncu ile oynanan kart oyunu): iskambil
Şimdi ki testimiz Yer Oyunu üzerine.
İyi eğlenceler.
Halim Hanyaloğlu